کمک های اولیه در شکستگی ها

شکستگی : از بین رفتن تداوم استخوان بر اثر عوامل مختلفی مانند ضربه ، انقباض ناگهانی عضله و یا یک بیماری خاص .

انواع شکستگی  : شکستگی باز : قطعات شکسته استخوان باعث پارگی پوست گشته و بخارج از بدن راه می یابد . و معمولا باعث خونریزی نیز می شود  .
شکستگی بسته : قطعات شکسته استخوان از پوست خارج نمی شود  .
علایم شکستگی : درد شدید در محل ، تورم همراه با کبودی در محل ، عدم توانایی در حرکت دادن عضو شکسته ، تغییر شکل عضو آسیب دیده .
عوارض شکستگی : عوارض عمومی ( شوک ) ، عوارض موضعی مانند عفونت و سیاه شدن .
کمک های اولیه در شکستگیها  :
کنترل مجاری تنفسی ، ضربان قلب و خونریزی .  بررسی ناحیه شکسته شده مخصوصا در شکستکی های ستون فقرات ، سر ، جمجمه و لگن بسیار دقت شود تا کمترین حرکت ممکن به شخص و عضو آسیب دیده داده شود ! با آنچه در دسترس است عضو را آتل بندی و بی حرکت نمایید . در صورت امکان محل شکستگی را با کیسه آب سرد یا یخ سرد کنید تا هم خونریزی قطع شود و هم درد و تورم کاهش یابد . از هرگونه دستکاری در دررفتگی ها و شکستگی ها جدا خودداری نمایید ! نبض فرد را پایین تر از محل ضایعه مرتب کنترل کنید تا آتل شما جلوی گردش خون را نگرفته باشد ! مصدوم را با بهترین روش حمل به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید .آتل : وسیله ای است که برای بی حرکت کردن عضو آسیب دیده بکار می رود و انواع و اشکال گوناگونی دارد . مانند آتل خشک – نرم – کششی و بادی .
توجه : آتل باید سالم و بدون زایده باشد . در آتل بندی از انتهای عضو ( دور از قلب ) به طرف ابتدای آن بانداژ می شود . قبل و بعد از آتل بندی نیز باید نبض کنترل شود . در آتل های بادی فشار باد نیز باید هر چند لحظه یکبار کنترل شود . در شکستگی ستون فقرات و شکستگی لگن حتما از آتلی استفاده شود که سفت و سخت باشد ( مانند برانکارد فلزی – نردبان آلومینیومی – لنگه در و … ) و از ابتدا تا انتهای بدن را پوشش دهد و مصدوم باید توسط چند امدادگر همزمان از زمین بلند شده و به آرامی به روی آتل مورد نظر گذاشته شود . پهلوها و قسمت های خالی و گود بدن ( زیر کمر و گردن ) نیز بوسیله پارچه و یا لباس نرمی پر شود و مصدوم را با طناب یا بند به برانکارد سخت ( آتل ) بست ؛ به شکلی که کوچکترین تکانی نخورد  .
در رفتگی : خارج شدن و تغییر مکان استخوان از محل طبیعی خود در محل مفصل را گویند  .
کمک های اولیه : با کیسه یخ محل را خنک کنید و پس از آتل بندی مصدوم را به مرکز درمانی منتقل نمایید  . رگ به رگ شدن یا پیچ خوردگی : کشش و یا احتمالا پارگی رباط های اطراف مفصل بطوریکه همراه با در رفتگی مفصل نباشد  .
کمک های اولیه : خنک کردن با کیسه یخ و انتقال مصدوم به مرکز درمانی بدون دستکاری عضو آسیب دیده  .

کمک های اولیه در شکستگی ها

نشانه های شکستگی عبارتند از:

١- درد عضو شکسته شده
۲- تورم و یا تغییر شکل عضو
۳- عدم تحرک عضو
نکته اساسی در امداد رسانی برای شکستگیها این است که واقعاً باید تلاش کنیم عضو شکسته را بی حرکت نگه داریم. چرا که حرکت دادن باعث آسیب بیشتری به بافتهای مجاور می شود. بنابراین
عدم تحرک، علاوه بر اینکه درد بیمار را کاهش می دهد و از ایجاد شوک جلوگیری می کند، می تواند از صدمه رسیدن به بافتهای مجاور هم جلوگیری کند.

شکستگی قفسه سینه

قفسه سینه جعبه ترد و شکننده ای است که از ریه ها، قلب و عروق و قسمتهای سینه ی انسان نگهداری می کند. استخوانهای دنده، قلاف قفسه سینه را تشکیل می دهند. استخوان وسط که دنده ها را بهم متصل کرده جناق سینه است.دنده ها جناق را به مهره های پشت متصل می کنند.
در بدن هر انسان ١۲ جفت دنده وجود دارد که با باز و بسته شدن آنها در موقع تنفس، فضای بازتر و یا بسته تر در اختیار ریه ها قرار می گیرد.

نشانه های شکستگی قفسه سینه

۱- درد قفسه سینه در موقع تنفس
۲- سرفه های توأم با خلط
در حوادث معمولاً دنده ها دچار شکستگی می شوند و کمتر اتفاق می افتد جناق سینه آسیب ببیند.
نکته مهم: مجروح نباید حرکت اضافی داشته باشد.
معمولاً در شکستگی قفسه سینه، استحکام و سفتی قفسه سینه از بین می رود و حرکات قفسه سینه در، دم و بازدم مختل می شود.در خیلی از موارد احتمال دارد شکستگی با پوست در تماس باشد و یا در مواردی ممکن است شکستگی باعث صدمه زدن به بافت ریه و اغشایی که در زیر قفسه سینه قرار دارد، بشود.
علائمی که معمولاً در شکستگی قفسه سینه به چشم می خورد این است که ممکن است فرد احساس تنگی نفس شدید داشته باشد، احساس خفگی کند و نفس کشیدن برای فرد مصدوم مشکل و دردناک باشد.
وقتی که به قفسه سینه مصدوم نگاه کنیم، می بینیم که حرکات قفسه سینه کاملاً غیر عادی است. اگر ریه هم به واسطه این شکستگی آسیب دیده باشد، احتمال دارد که فرد خون کف آلود بالا بیاورد.
اقداماتی که لازم است انجام دهیم این است که آن قسمتی از قفسه سینه که دچار شکستگی شده است را حمایت کنیم و حرکاتش را محدودتر کنیم.
به همین منظور، قسمت صدمه دیده را با دستمان حمایت می کنیم. فرد را در حالت نیمه نشسته قرار می دهیم و سعی می کنیم به سمتی که دچار شکستگی شده متمایلش کنیم. یک تکه بالشتک ضخیم و نرم را روی قسمت شکسته شده قرار داده و دست فرد مصدوم را روی قسمت شکسته شده می آوریم وسعی می کنیم با یک باند پهن، دست و قفسه سینه را بهم محکم کنیم. به این شکل، ما قسمت شکسته شده را، هم با باند و هم به وسیله دست خودمان حمایت می کنیم. معمولاً در چنین شرایطی فرد می تواند تنفسش را داشته باشد و احتمال دارد مشکل تنفسی پیدا نکند. ما فرد را در چنین شرایطی با حمایت ناحیه آسیب دیده، به اولین مرکز درمانی منتقل می کنیم.

شکستگی استخوان لگن

اصولاً استخوان لگن می تواند در حوادث مختلف از جمله در تصادفات رانندگی وسقوط از ارتفاعات دچار شکستگی شود. شکستگی می تواند به صورت یک طرفه و یا دو طرفه اتفاق بیفتد.
نکته مهم در شکستگی لگن این است که احتمال دارد به دنبال شکستگی لگن اعضایی که در داخل لگن و شکم قرار دارند از جمله مثانه و مجرای ادرار دچار آسیب شوند، بنابراین لازم است توجهات لازم را در شکستگی لگن داشته باشیم.
هر گونه بی احتیاطی باعث جراحت، شکستگی و یا مشکلات دیگری برای فرد می شود. سالم ماندن چندان مشکل نیست، کافی است که اول به حفظ امنیت و سلامت خود بیندیشیم و پس از آن، انجام کار روزانه.
انجام کار<– حفظ امنیت <–سالم ماندن
البته شکستگیهای لگن بیشتر بین سالمندان شایع است.
درد این نوع شکستگی معمولاً در قسمت میانی و پهلو احساس می شود.

علائم شکستگی لگن

معمولاً ناحیه شکستگی دارای درد و حساسیت است و فرد علرغم اینکه سالم است ولی قادر نیست که روی پا بایستد و فشار بیاورد. اگر شکستگی شدید باشد هر نوع حرکتی در ناحیه ران می تواند ایجاد درد بکند. اگر مجرای ادراری آسیب دیده باشد ممکن است خروج ادرار همراه با خون باشد و این یک علامت هشدار دهنده و مهم است و در مواردی هم ممکن است درد به حدی شدید باشد که فرد دچار شوک بشود.

چه اقداماتی را می توانیم تا زمانی که فرد را به اولین مرکز درمانی برسانیم انجام دهیم؟

۱- خواباندن مجروح روی سطح صاف
۲- ثابت کردن بدن
۳- گذاشتن پتو در زیر پاها
مهمترین کار این است که تلاش کنیم حرکت را محدود و استخوان لگن را حمایت کنیم تا از ایجاد ضایعه ی بیشتر جلوگیری شود.
بنابراین مصدوم را به پشت می خوابانیم و پاهایش را کاملاً به صورت کشیده قرار می دهیم و سعی می کنیم فرد در یک وضعیت راحتی قرار بگیرد. برای این کار یک پتوی تا شده را زیر زانوهایش میگذاریم و به دنبال آن می توانیم از دو باند پهن استفاده کنیم. دو باند پهنی که در ناحیه لگن بسته می شود و این دو باند پهن را معمولاً به نوعی قرار می دهیم که گره ی آن در سمتی قرار بگیرد که شکستگی نیست. اگر احیاناً مصدوم احساس ادرار کردن داشت و قصد داشت که ادرار کند، ما ممانعت می کنیم. چرا که ادرار کردن می تواند صدمه به بافتها را بیشتر کند. ادرار می تواند به بافتهای اطراف راه پیدا کند و اقدامات بعدی ما را با دشواری روبرو کند.
ما می توانیم بالشتک هایی را زیر زانوها و مچ پا قرار دهیم تا زمانی که مصدوم را حمل می کنیم صدمه کمتری به ناحیه آسیب دیده وارد شود.

شکستگی بازو

اصولاً شکستگی بازو که در ناحیه بازو اتفاق می افتد، می تواند بر اثر ضربه مستقیم و یا ضرباتی باشد که در ناحیه آرنج و یا ساعد ایجاد شکستگی می کند. معمولاًمفصل آرنج خصوصاً در کودکان دچار شکستگی می شود و جزء مواردی است که بسیار اهمیت دارد. به این جهت که شکستگی های آرنج به دلیل مجاورت با اعصاب و عروق مهم حیاتی است و بایستی در شکستگیهای آرنجی به آن توجه شود.
معمولاً علائم موجود به این شکل است که فرد قادر نسیت عضو آسیب دیده را حرکت دهد. ممکن است تغییری در عضو آسیب دیده مشاهده کنیم. برای مثال کبودی و یا تورم در عضو آسیب دیده مشاهده کنیم.
اگر فرد بتواند آرنجش را حرکت دهد و قادر به حمل آرنجش باشد اولین اقدامی که انجام می دهیم این است که با ملایمت دست آسیب دیده را به سینه تکیه می دهیم و با بالشتکی که بین آرنج و قفسه سینه قرار می دهیم، با یک باند پهن دست را با قفسه سینه حمایت می کنیم و به قفسه سینه فیکس می کنیم. (ثابت نگه میداریم)
در موردی که شکستگی در ناحیه آرنج ایجاد شده و مصدوم نمی تواند آرنج خود را حمل کند باید ابتدا مصدوم را بخوابانیم؛ دستش را کاملاً در مجاورش قرار دهیم و در چنین مواقعی سعی نکنیم آرنج فرد مصدوم را حمل کنیم زیرا صدمه وارده را قطعاً بیشتر می کند.
بنابراین وقتی دست را کاملاً در کنار بدن قرار دادیم باید با سه باند که تهیه کرده ایم دست را به بدن فیکس کنیم.
ما می توانیم از خود مصدوم بخواهیم دست آسیب دیده را با دست سالمش حمایت کند ومی توانیم با سه باندی که به ترتیب بین دست و لگن، بازو و سینه و آرنج و قفسه سینه بسته می شود،
دست را کاملاً به قفسه سینه محکم کنیم و از ایجاد حرکت بیشتر جلوگیری کنیم.

شکستگی ترقوه

علامت شکسته شدن ترقوه، حرکت نکردن دست فرد مجروح است. گاهی سر به سمت عضو شکسته شده خم می شود و مصدوم اظهار درد می نماید، که بهتر است فرد هر چه زودتر فوریتهای پزشکی را خبر کند.
معمولاً شکستگی های ترقوه می تواند هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم اجاد شود.
علائمی که وجود دارد درد و حساسیت در ناحیه ی دچار شکستگی است. مصدوم معمولاً دستی که طرف قسمت آسیب دیده است را نمی تواند حرکت دهد. ممکن است که ما تغییر شکل در قسمت ترقوه ای که دچار شکستگی شده است، ببینیم.
بی حرکت نگاه داشتن ترقوه صدمه دیده بسیار مهم است. کاری که می توانیم انجام دهیم این است که دستی که در طرف شکستگی قرار دارد را به روی سینه قرار دهیم و بالشتگی بین دست و قفسه سینه قرار دهیم.
معمولاً انگشتان باید روی شانه سمت آسیب ندیده و سالم قرار بگیرد. بعد می توانیم از یک باند پهن استفاده کنیم و کاملاً دست را به قفسه سینه فیکس کنیم.
شکستگی : از بین رفتن تداوم استخوان بر اثر عوامل مختلفی مانند ضربه ، انقباض ناگهانی عضله و یا یک بیماری خاص .
نکات کلی
بطور کل حمل مجروح را تنها زمانی باید انجام داد که ضروری باشد و ماندن فرد در آن مکان تا زمان رسیدن گروه امداد باعث بخطر افتادن جان وی شود . همچنین پس از انجام کمک های اولیه و کنترل علایم حیاتی (‌ در یادداشت های بعدی اشاره خواهد شد ) است که میتوان اقدام به حمل مجروح کرد . روشهای حمل مجروح نیز با توجه به وضع و حالت مصدوم ، وزن وی و مسافت مورد نظر و تعداد امدادگران متفاوت است . یک نکته اساسی اینست که اگر از عوارض داخلی مصدوم مطمئن نیستید ، باید فکر کنید که او شکستگی ستون فقرات و یا گردن دارد ؛ بنابراین این دو عضو را با آتل بیحرکت کرده و با این شرایط روش حمل را انتخاب کنید .

انواع حمل ها :

یکنفره : آغوشی ، سینه خیز ، کششی ، عصائی
دونفره : زنبه ای ، برانکار ، صندلی ، سه مچ ، چهار مچ
سه نفره : آغوشی ، برانکار ، زیگزاگی
گروهی : آغوشی ، برانکار ، پتو ، زیگزاگی
اگر دوره امداد را گذارنده باشید و یا کتاب کمک های اولیه را در اختیار داشته باشید ، اسامی فوق برایتان آشناست ،در امداد سعی می شود از وسایل موجود در گروه یا محیط استفاده گردد . بعنوان مثال با چند تکه لباس (‌ شلوار ، شلوارک و یا پیراهن ) پارچه ، پتو یا زیرانداز و دو عدد چوب یا باطوم می توان مطابق شکل زیر یک برانکار تهیه کرد . در یادداشت های قبل وسیله ای بنام طاقچه مصنوعی قابل حمل معرفی شده بود که در برنامه های چند روزه سنگنوردی و دیواره های بلند استفاده می گردد که بسیار شبیه برانکار است و میتواند به این منظور نیز استفاده گردد .
صحبت های فوق به این معنی نیست که کوهنوردی بسیار خطرناک است و یا جان را بخطر می اندازد ؛ بلکه تایید این حرف است که پیشگیری بهتر و راحت تر از درمان است و همچنین همیشه باید برای شرایطی که ممکن است پیش آید هرچند درصد آن بسیار پایین باشد، آماده باشیم .
کمک های اولیه ورزشی در ضایعات عضلانی اسکلتی
سیستم عضلانی اسکلتی یکی از دستگاههایی است که معمولاً هنگام انجام فعالیت های مختلف ورزشی بیش از سایر ارگانها در معرض آسیب های گوناگون می باشد . هنگام بروز ضایعه در این سیستم نخستین واکنش بدن بصورت التهاب تظاهر می کند که درد ، تورم ، اسپاسم عضلانی ، خونریزی و محدودیت حرکتی …برخی از نشانه های آن می باشد . لذا هنگام وقوع چنین آسیب هایی انجام یکسری اقدامات اولیه درمانی ضرورت ‍پیدا می کند که معمولاً مربیان تیم های ورزشی و پزشکیاران مسئول ارائه این خدمات می باشند .
مهمترین کمک های اولیه در آسیب های ورزشی در PRICE خلاصه شده است که مشتمل است بر :
* حفاظت : در شکستگی ها و دررفتگی ها حفاظت از طریق قرار دادن عضو صدمه دیده در آتل ( Splint ) اعمال می شود . اما در مواردی که آسیب های رباط ها ( Ligaments ) ، تاندون ها ( Tendons ) و عضلات (Muscles ) وجود داشته است از تکنیکهای بانداژ جهت حفاظت موضع استفاده می شود . علاوه بر این اقدامات حفاظتی دیگر شامل به حداقل رساندن شوک و یا شرایطی است که موجب آسیب بیشتر بافتی شود . به بیان بهتر مهترین هدف از حفاظت ، حمایت از مصدوم در پیشگیری از صدمات بیشتر می باشد .
* استراحت : ورزشکاری که دچار آسیب دیدگی می شود را باید بلافاصله از صحنه مسابقه و یا سالن تمرین خارج کرد تا تحت مراقبت های لازم قرار گیرد . استراحت ورزشکار مصدوم از یک استراحت مطلق تا یک استراحت موضعی و نسبی می تواند متغیر باشد .
پس از معاینه چنانچه ورزشکار توانایی بازی کردن بدون درد را داشته باشد و اندام آسیب دیده عمل اصلی خود را حفظ نموده باشد اجازه بازی به ورزشکار داده می شود .
در موارد ذیل ورزشکار مصدوم نباید ورزش را ادامه دهد :
• هنگامی که ورزشکار تب دارد
• هنگامی که ورزشکار سردرد دارد
• هنگامی که ورزشکار حافظه اش کم شده یا دچار گیجی شده و یا احساس وزوز در گوش نماید .
• هنگامی که ورزشکار درد شدیدی دارد .
• هنگامی که ورزشکار دچار خونریزی شده است .
* یخ درمانی : امروزه بهترین و متداولترین روشی که برای آسیب های عضلانی اسکلتی به کار برده می شود استفاده از یخ درمانی ( Ice Therapy ) است . مهمترین اثرات درمانی یخ ( سرما ) عبارتست از :
الف ) کاهش درد
ب ) کاهش تورم
ج ) کاهش اسپاسم عضلات
د ) کاهش خونریزی و هماتوم
هـ )افزایش روند ترمیم و بهبودی ( Recovery )
بافتهای آسیب دیده در اغلب آسیب های ورزشی بلافاصله پس از وقوع طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت اول آسیب می توان از یخ برای کاهش درد ، تورم ، اسپاسم و خونریزی استفاده کرد .
مدت بکارگیری یخ در موضع بین ۱۰ تا ۱۰ دقیقه می باشد و بویژه در ورزشکارانی که تجربه سرمادرمانی را دارند مفید واقع می شود . متداولترین تکنیک های سرمادرمانی شامل : ماساژ یخ ، حوله سرد ، غوطه ورساختن عضو در آب سرد ، کیسه یخ و اسپری های سردکننده است .
تکنیک های یخ درمانی را هر نیم ساعت یکبار و برای مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از آسیب ، روی موضع باید بکار برد

موارد عدم استعمال یخ درمانی :

الف ) وحشت روانی از سرما یا یخ
ب ) اختلالات قلبی
ج ) ضایعات عروقی
د) حساسیت به سرما
هـ ) اختلال حس
و ) افراد مسن
ز ) کودکان و سایر افرادی که قادر به بیان میزان سرمای بکار رفته نیستند .
* اعمال فشار بر موضع آسیب دیده : پس از بروز آسیب های ورزشی ، موضع ضایعه دیده متورم می شود . تورم خود عاملی است که روند بهبودی ضایعه را به تأخیر می اندازد . زیرا ایجاد تورم باعث اعمال فشار روی عروق تغذیه کننده موضع گشته آن ها را مسدود می نماید لذا بافتهای آسیب دیده دچار کم خونی شدید می شوند ، که در صورت تداوم تخریب سلولها را در پی دارد . بهترین درمانها جهت کاهش تورم یخ درمانی همراه با اعمال فشار از طریق باند روی موضع آسیب دیده است . بانداژ علاوه بر کاهش تورم ، ناحیه مصدوم را از صدمات بیشتر حفظ کرده ضمن اینکه اجازه حرکات را در دامنه مناسب به ورزشکار ادامه می دهد .
برای اعمال فشار از طریق بانداژ پیشنهاد می شود که بستن باند از چند سانتی متر پایین تر از موضع آسیب دیده شروع گردد و تا قسمتهای فوقانی ناحیه مصدوم ادامه یابد . بانداژ باید بصورت مارپیچ باشد بدین ترتیب که نیمه هر باند باید نیمه باند قبلی را ب‍پوشاند . باند‍پیچی باید با اعمال فشار مناسب انجام گیرد . به صورتی که در بخش های تحتانی باندها محکم تر بسته شده و در قسمت فوقانی از میزان فشار وارده کاسته شود .
پس از باندپیچی باید بطور منظم رنگ پوست ، دما و حساسیت منطقه ضایعه کنترل شود . بعلاوه باید مطمئن گشت که بانداژ روی اعصاب و شریانها فشار وارد نمی کند .
بالا نگهداشتن عضو آسیب دیده : جهت کاهش تورم علاوه بر یخ و بانداژ فشاری باید عضو مصدوم را طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت نخست پس از ضایعه در سطحی بالاتر از قلب ( ۴۵ درجه بالاتر از سطح قلب ) قرار داد .

منبع : راسخون

دکتر علی فرخانی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
آدرس : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، مجتمع پزشکی قصر، طبقه زیرزمین